KLASA 8 CZYM JEST EKOSYSTEM

CZYM JEST EKOSYSTEM?

Ekosystem to zbiór elementów ożywionych i nieożywionych, które wzajemnie na siebie wpływają. Obszar zajmowany przez pojedynczy ekosystem może mieć bardzo różną wielkość. Przykładem ekosystemu jest niewielka łąka, ale też ogromny las tropikalny.

Wszystkie elementy ekosystemu oddziałują na siebie. Należą do nich organizmy, które są nazywane ożywionymi elementami przyrody, i elementy nieożywione, takie jak podłoże, światło, woda, wilgotność, temperatura powietrza, obecność tlenu i dwutlenku węgla, zasolenie wody i gleby. Organizmy mają określone wymagania wobec środowiska. Dany gatunek zasiedla tylko taki teren, na którym może zaspokajać swoje potrzeby. Organizmy są powiązane wieloma zależnościami zarówno z innymi osobnikami, jak i ze składnikami przyrody nieożywionej.

Każdy ekosystem składa się z wzajemnie wpływających na siebie elementów ożywionych , czyli biotycznych, oraz nieożywionych, czyli abiotycznych.

Ekosystemy możemy podzielić na lądowe (ekosystem pola, lasu czy łąki), wodne ( ekosystem morza, jeziora czy rzeki). Inne kryteria podziału uwzględnia się, wyróżniając ekosystemy ukształtowane naturalnie (jak las czy jezioro) oraz sztucznie (np. pole lub staw).

PRZYKŁADY EKOSYSTEMÓW

Pierwotny las jest przykładem naturalnie ukształtowanego i stabilnego ekosystemu lądowego. Takie ekosystemy spotykamy niemal na całej kuli ziemskiej. W zależności od szerokości geograficznej można wyróżnić ekosystem lasu tropikalnego, tajgi czy lasu mieszanego strefy umiarkowanej. Na gatunki, które tworzą dany ekosystem, ma wpływ m. in. średnia temperatura roczna, występowanie pór roku i wilgotność gleby. Drzewa rosnące w różnych strefach klimatycznych mają odpowiednie przystosowania, które pozwalają im jak najlepiej korzystać z dostępnego w danej strefie światła słonecznego. Dotyczą one na przykład budowy i trwałości liści. Rośliny lasów tropikalnych dzięki sprzyjającym warunkom rosną bardzo szybko i produkują bardzo dużo materii organicznej. Daje ona utrzymanie licznym organizmom cudzożywnym. Charakterystyczne dla ekosystemu leśnego jest występowanie piętrowej struktury. Jest ona wynikiem konkurencji roślin o dostęp do światła. W lesie liściastym strefy umiarkowanej wyróżniamy 4 piętra: ściółkę, runo leśne, podszyt i korony drzew. W lesie tropikalnym pięter jest więcej.

W jeziorach, podobnie jak w lesie, można wyodrębnić określone strefy uzależnione od głębokości i charakteryzujące się zróżnicowaną dostępnością światła słonecznego. Organizmy zamieszkujące jezioro możemy podzielić na trzy grupy: żyjące na dnie, aktywnie pływające oraz unoszące się biernie w toni wodnej.

DO CZEGO WYKORZYSTUJEMY EKOSYSTEMY?

POZYSKIWANIE ŻYWNOŚCI

·      Ekosystemy naturalne są źródłem żywności, na przykład morza dostarczają ryb i skorupiaków

·      Wiele ekosystemów tworzy się po to, aby uzyskiwać z nich żywność. Na przykład z pól uprawnych uzyskuje się między innymi zboże.

UZYSKIWANIE SUROWCÓW

·      Ekosystemy leśne są źródłem drewna, z którego produkuje się między innymi meble i papier.

·      Niektóre ekosystemy przekształca się, aby pozyskać surowce, takie jak żwir, piasek, węgiel.

NIEMATERIALNE UŻYTKOWANIE EKOSYSTEMÓW

·      Ekosystemy leśne oczyszczają powietrze z dwutlenku węgla. Chronią też pobliskie tereny przed powodziami.

·      Tereny zielone w miastach pozytywnie wpływają na ludzi. Naukowcy dowiedli, że kontakt z przyrodą obniża poziom stresu.

Stabilny ekosystem utrzymuje się w stanie równowagi dynamicznej. Oznacza to, że zachodzi w nim nieustanny proces regulacji, dzięki któremu wszystkie elementy środowiska pozostają na względnie stałym poziomie. Liczebność każdej populacji jest regulowana poprzez zmiany w liczebności zjadających i zjadanych. Dzięki temu żadna populacja nie osiągnie stałej przewagi nad drugą.

Równowaga w ekosystemie zostanie zaburzona, jeśli trwałej zmianie ulegnie choć jeden z elementów, które go tworzą.

Przemiany ekosystemów

Wzajemne oddziaływanie biotycznych i abiotycznych elementów przyrody sprawia, że mogą powstawać nowe ekosystemy. Kiedy pojawiają się nowe siedliska, pojawiają się też nowe miejsca dla organizmów, które tworzą biocenozę. Proces ten nosi nazwę sukcesji i sprawia, że różnorodność biologiczna znacząco się powiększa.

Sukcesja pierwotna – rozwój biocenozy w miejscu, gdzie nie było wcześniej żadnych organizmów, przykładowo porastanie skał i wydm.

Sukcesja wtórna – rozwój biocenozy na terenie, który uprzednio zajmowała inna biocenoza, zmienionym przez człowieka  lub zniszczony przez katastrofę – pożar lub powódź