BIOLOGIA KLASA 5 WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY, GRZYBY- POWTÓRKA

BIOLOGIA

TEMAT: Wirusy, bakterie, protisty, grzyby i porosty-utrwalenie wiadomości.

Wszystkie organizmy zostały podzielone na pięć grup, tzw. królestw. Są to bakterie, protisty, grzyby, rośliny i zwierzęta. Poza klasyfikacją znalazły się wirusy, które nie są ani żywe, ani martwe. Ludzie należą do królestwa zwierząt.

Ilustracja przedstawia schemat kołowy. Koło jest podzielone na pięć jednakowych segmentów – wycinków koła. Każdy segment to królestwo i jego przedstawiciele. Pierwszy segment na to rośliny wielokomórkowe, samożywne, takie jak róża, paproć, jodła, mech, storczyk, brzoza. Drugi segment to zwierzęta – organizmy wielokomórkowe, cudzożywne, a wśród nich czajka, mucha, karp, dżdżownica, ślimak, żaba, gniewosz i osa. Trzeci segment to grzyby – organizmy cudzożywne, podzielone na dwie podgrupy. Pierwsza podgrupa to grzyby jednokomórkowe, takie jak drożdże. Druga podgrupa to grzyby wielokomórkowe, takie jak pleśniak, borowik i huba. Czwarty segment to bakterie – organizmy jednokomórkowe, a wśród nich samożywne, takie jak sinica kolonijna oraz cudzożywne – laseczka tężca, paciorkowiec mleczny, pałeczka okrężnicy. Piąty segment to protisty – organizmy jednokomórkowe, wielokomórkowe oraz kolonijne. Podzielone na samożywne – okrzemki i morszczyn oraz cudzożywne – pantofelek, ameba Na granicy pomiędzy nimi znajduje się euglena. Każdy segment przypisany jest organizmom jądrowym lub bezjądrowym. Organizmy jądrowe to protisty, rośliny, zwierzęta, grzyby. Organizmy bezjądrowe to bakterie.

BAKTERIE

Bez wielkiej przesady można stwierdzić, że bakterie występują wszędzie: w wodzie, glebie i powietrzu. Dzięki mikroskopijnym rozmiarom są one łatwo przenoszone przez prądy powietrza na drobinach kurzu lub w kroplach wody. Każdy gatunek bakterii ma swoje wymagania co do rodzaju podłoża, temperatury otoczenia i dostępu do tlenu. Wiele bakterii żyje na powierzchni ciała organizmów lub w ich wnętrzu, gdyż mają tam odpowiednią temperaturę, wilgoć oraz dostateczną ilość pokarmu.

Bakterie to najmniejsze jednokomórkowe organizmy na Ziemi. Ich wielkość waha się od 0,2 µm do około 10 µm. Gdyby ułożyć komórki bakterii jedna za drugą, to na odcinku 1 mm zmieściłoby się ich około 1000. Niektóre gatunki bakterii tworzą kolonie, w których pojedyncze komórki po podziale pozostają połączone ze sobą ścianami komórkowymi lub śluzem. Jeśli bakteria oddzieli się od kolonii, może funkcjonować jak odrębny organizm jednokomórkowy i dawać początek kolejnej kolonii.

Komórki bakterii przybierają różne kształty, od których często pochodzą ich nazwy. Są wśród nich kuliste ziarniaki, wydłużone pałeczki i laseczki oraz spiralne przecinkowce, śrubowce i krętki. Ziarniaki mogą łączyć się po dwie komórki w tzw. dwoinki. Pakietowce tworzą regularne pakiety, a gronkowce – nieregularne bryłki przypominające kiść winogron, zaś paciorkowce – długie łańcuszki podobne do koralików. Kształty komórek i wygląd kolonii są cechami charakterystycznymi dla określonego gatunku bakterii.

Wirusy to skomplikowane cząsteczki organiczne, które nie mają budowy komórkowej. Mogą być nawet tysiąc razy mniejsze od komórek bakterii, które należą do najmniejszych w świecie organizmów.

Pojedyncza cząsteczka wirusa składa się z białkowego płaszcza i zamkniętego w jego wnętrzu kwasu nukleinowego. Niekiedy wirusy posiadają dodatkowo białkowo‑lipidową osłonkę, jak u wirusa grypy, półpaśca i opryszczki.

Na powierzchni wirusa występują białka powierzchniowe. Białka te są rozpoznawane przez komórki odpornościowe organizmu, do którego wnikają wraz z wirusem jako antygeny (substancje obce dla organizmu), co uruchamia szereg mechanizmów obronnych. U człowieka należą do nich między innymi gorączka, kaszel, kichanie, wymioty, biegunka. Mają one na celu zniszczenie lub usunięcie wirusów z organizmu.

Protisty są bardzo niejednorodną grupą. Należą do nich organizmy jednokomórkowe (np. ameba), wielokomórkowe (np. morszczyn) i kolonijne (np. wiele gatunków okrzemek). Mogą być samożywne (np. morszczyn i toczek) lub cudzożywne (np. ameba). Niektóre protisty, zwłaszcza samożywne, np. morszczyn, posiadają ścianę komórkową, która najczęściej zbudowana jest z celulozy.

Wśród grzybów są zarówno organizmy jednokomórkowe, jak i wielokomórkowe. Wszystkie są cudzożywne – w ich komórkach nie ma chloroplastów. Komórki grzybów otacza ściana komórkowa. U większości gatunków jest ona zbudowana z tego samego związku co pancerzyki owadów, czyli z chityny.

MATERIAŁY DO TEMATU ZNAJDZIESZ:

Podręcznik

https://epodreczniki.pl/a/bakterie/Dd7aCGXvP

https://epodreczniki.pl/a/ryby/D1GetMPDd

https://epodreczniki.pl/a/co-nam-zagraza/DHPKhURMl

https://biologiazpaniainez.blogspot.com/2020/03/gra-edukacyjna-w-rytmie-serduszek.html

ZADANIA DO WYKONANIA: